Chuyển
đổi số cơ quan nhà nước là hoạt động phát triển chính phủ số của các cơ quan
trung ương và tương ứng với đó là hoạt động phát triển chính quyền số, đô thị
thông minh của các cơ quan chính quyền các cấp ở địa phương.
Chuyển đổi số cơ quan nhà nước tập trung vào phát triển hạ
tầng số phục vụ các cơ quan nhà nước một cách tập trung, thông suốt; tạo lập dữ
liệu về kinh tế - xã hội phục vụ ra quyết định chính sách; tạo lập dữ liệu mở
dễ dàng truy cập, sử dụng, tăng cường công khai, minh bạch, phòng, chống tham
nhũng, thúc đẩy phát triển các dịch vụ số trong nền kinh tế; cung cấp dịch vụ
công trực tuyến mức độ cao, cả trên thiết bị di động để người dân, doanh nghiệp
có trải nghiệm tốt nhất về dịch vụ, nhanh chóng, chính xác, không giấy tờ, giảm
chi phí.
Chính phủ số bản chất là chính phủ điện tử, bổ sung những
thay đổi về cách tiếp cận, cách triển khai mới nhờ vào sự phát triển của công
nghệ số. Vì vậy, khi nói phát triển chính phủ số chính là nói phát triển chính
phủ điện tử, chính phủ số đã bao hàm chính phủ điện tử.
Chính phủ điện tử là gì?
Chính phủ điện tử là chính phủ ứng dụng công nghệ thông tin
để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt
hơn. Hay nói một cách khác, đây là quá trình tin học hóa các hoạt động của
chính phủ.
Chính phủ điện tử, hiểu một cách đơn giản, là “bốn Không”,
có khả năng họp không gặp mặt, xử lý văn bản không giấy, giải quyết thủ tục
hành chính không tiếp xúc và thanh toán không dùng tiền mặt.
Chính phủ số là gì?
Chính phủ số là chính phủ có toàn bộ hoạt động an toàn trên
môi trường số, có mô hình hoạt động được thiết kế lại và vận hành dựa trên dữ
liệu và công nghệ số, để có khả năng cung cấp dịch vụ chất lượng hơn, đưa ra
quyết định kịp thời hơn, ban hành chính sách tốt hơn, sử dụng nguồn lực tối ưu
hơn, kiến tạo phát triển, dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia, giải quyết hiệu quả
những vấn đề lớn trong phát triển và quản lý kinh tế - xã hội. Hay nói một cách
khác, đây là quá trình chuyển đổi số của chính phủ.
Chính phủ số là chính phủ điện tử, thêm “bốn Có”, có toàn bộ
hoạt động an toàn trên môi trường số, có khả năng cung cấp dịch vụ mới nhanh
chóng, có khả năng sử dụng nguồn lực tối ưu và có khả năng kiến tạo phát triển,
dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia, giải quyết hiệu quả những vấn đề lớn trong phát
triển và quản lý kinh tế - xã hội.
Điểm khác nhau giữa chính phủ điện
tử và chính phủ số là gì?
Chính phủ điện tử là chính phủ tin học hóa quy trình đã có,
cung cấp trực tuyến các dịch vụ hành chính công đã có. Chính phủ số là chính
phủ chuyển đổi số, đổi mới mô hình hoạt động, thay đổi quy trình làm việc, thay
đổi cách thức cung cấp dịch vụ, nhanh chóng cung cấp dịch vụ công mới.
Một trong những thước đo chính của chính phủ điện tử là số
lượng dịch vụ hành chính công trực tuyến. Còn một trong những thước đo chính
của chính phủ số là số lượng dịch vụ hành chính công giảm đi, số lượng dịch vụ
công mới, mang tính sáng tạo phục vụ xã hội tăng lên, nhờ công nghệ số và dữ
liệu.
Chính phủ số và chính quyền số
Trong
chính phủ điện tử, cơ quan chính quyền cung cấp các dịch vụ trực tuyến, chẳng
hạn như một công dân khi sinh ra thì có dịch vụ đăng ký khai sinh, khi đến tuổi
trưởng thành thì chủ động đi đăng ký dịch vụ cấp thẻ căn cước công dân hay dịch
vụ cấp hộ chiếu. Người dân phải thực hiện nhiều thủ tục hành chính, mỗi lần
thực hiện lại phải điền dữ liệu từ đầu, mặc dù đã từng cung cấp trước đó. Còn
trong chính phủ số, khi dữ liệu được chia sẻ giữa các cơ quan khác nhau và
trong trọn vẹn vòng đời, người dân chỉ cần cung cấp thông tin một lần cho một
cơ quan nhà nước, khi sinh ra được cấp một mã định danh duy nhất, khi đến tuổi
trưởng thành tự động được nhận thẻ căn cước công dân.
Chính quyền số là gì?
Chính quyền số là chính phủ số được triển khai tại các cấp
chính quyền địa phương (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã).
Mối quan hệ giữa đô thị thông minh
và chính quyền số?
Ở cấp quốc gia, quốc gia thông minh gồm ba thành phần là
chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ở cấp địa phương, đô thị thông minh cũng
gồm ba thành phần tương ứng là chính quyền số, kinh tế số và xã hội số trong
phạm vi địa lý của đô thị đó.
Tại sao phải phát triển chính phủ
số?
Chính phủ số giúp chính phủ hoạt động hiệu lực, hiệu quả
hơn, minh bạch hơn, hạn chế tham nhũng, kiến tạo sự phát triển cho xã hội. Ví
dụ, việc chuyển hoạt động của chính phủ lên môi trường số bao hàm cả việc
chuyển hoạt động thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước lên môi trường số.
Thay vì tiến hành kiểm tra trực tiếp tại doanh nghiệp theo cách truyền thống,
cơ quan chức năng thực hiện thanh tra trực tuyến, thông qua các hệ thống thông
tin và cơ sở dữ liệu được kết nối. Mục tiêu đặt ra đến năm 2025, 50% hoạt động
kiểm tra của cơ quan nhà nước thực hiện từ xa trên môi trường số. Còn tỷ lệ này
năm 2030 là 70%.
Tại sao cần phân biệt khái niệm
chính phủ điện tử và chính phủ số?
Có phân biệt khái niệm tường minh thì mới có nhận thức đúng
đắn, có nhận thức đúng đắn thì mới có hành động đúng đắn. Việc phân biệt ra các
mức độ phát triển, là chính phủ điện tử và chính phủ số, không có nghĩa là làm
tuần tự, làm xong chính phủ điện tử rồi mới làm chính phủ số.
Quá trình phát triển chính phủ điện tử đã diễn ra từ nhiều
năm nay, và sẽ cơ bản được hoàn thành vào năm 2021-2022 với mục tiêu 100% dịch
vụ công của các bộ, ngành, địa phương đủ điều kiện được đưa lên mức độ 4. Với
việc ban hành Chiến lược phát triển chính phủ điện tử, hướng tới chính phủ số
giai đoạn 2021-2025 định hướng đến năm 2030, Việt Nam đã bắt đầu khởi động quá
trình phát triển chính phủ số, thực hiện song song với quá trình phát triển
chính phủ điện tử.
Phát triển chính phủ số là sự thay đổi nhận thức, từ đó thay
đổi cách làm. Trước đây làm chính phủ điện tử thì chỉ nghĩ đến việc tin học
hóa, cung cấp dịch vụ hành chính công trực tuyến. Hiện nay làm chính phủ số thì
phải nghĩ đến đưa mọi hoạt động của chính phủ, ví dụ hoạt động thanh tra, lên
môi trường số. Trước đây làm chính phủ điện tử thì chỉ nghĩ đến việc đầu tư hệ
thống thông tin, số hóa từng quy trình, 10 năm mới đưa được 10% dịch vụ công
trực tuyến lên mức độ 4. Hiện nay làm chính phủ số thì nghĩ đến việc sử dụng
nền tảng, số hóa toàn bộ, trong 3 tháng đưa 100% dịch vụ công trực tuyến lên
mức độ 4 với chi phí thấp hơn.
Quốc gia nào thành công trong phát
triển chính phủ số?
Ở châu Âu, Đan Mạch và Estonia là 2 trong số những nước
thành công nhất. 100% dịch vụ số với 90% người dân nước này sử dụng, đạt mức độ
phổ cập rất cao.
Ở châu Á, một số quốc gia như Hàn Quốc, Singapore cũng khá
thành công. Đăng ký thành lập một doanh nghiệp mới thực hiện trực tuyến qua
mạng có thể được hoàn tất trong 15 phút. Thời gian thông quan hàng hóa ngắn
nhất trong khu vực. Chính phủ Singapore được đánh giá là minh bạch, chỉ số tham
nhũng thuộc loại thấp nhất trên thế giới.
Thách thức lớn nhất trong phát triển
chính phủ số là gì?
Chính phủ số xử lý văn bản không giấy, họp không gặp mặt, xử
lý thủ tục hành chính không tiếp xúc và thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là
sự thay đổi.
Đối với mỗi cơ quan, tổ chức, sự thay đổi chỉ có thể bắt đầu
từ người đứng đầu. Thách thức lớn nhất cho cơ quan nhà nước là nhận thức và sự
vào cuộc thực sự của người đứng đầu, là chuyện dám làm hay không dám làm.
Đối với mỗi người dân, sự thay đổi đòi hỏi thay đổi kỹ năng
và thói quen. Thách thức lớn nhất cho xã hội trước mắt là kỹ năng số của người
dân, sau đó là thói quen và văn hóa sống trong môi trường số.
Đối với mỗi doanh nghiệp, sự thay đổi đòi hỏi phải triển
khai các giải pháp công nghệ số, có những việc hoàn toàn mới, chưa có tiền lệ.
Thách thức lớn nhất cho doanh nghiệp là môi trường pháp lý để triển khai.
Rủi ro gặp phải khi phát triển chính
phủ số là gì?
Đối với cả quốc gia, rủi ro lớn nhất là mất chủ quyền số
quốc gia. Khi chính phủ chuyển nhiều hoạt động của mình lên môi trường số,
nghĩa là, vấn đề an toàn, an ninh mạng là vấn đề sống còn. Đối với mỗi cá nhân,
rủi ro lớn nhất là lộ lọt dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư.
Chính phủ số phục vụ những ai?
Nếu như trước đây, thông thường, phát triển chính phủ điện
tử đặt ra mục tiêu chính là phục vụ người dân, doanh nghiệp và xã hội tốt hơn.
Trong giai đoạn sắp tới, chính phủ số còn đặt mục tiêu trang
bị công cụ làm việc mới để cán bộ, công chức, viên chức có thể thực hiện tốt
nhất nhiệm vụ của mình, đó là trợ lý ảo hay những nền tảng làm việc, cộng tác
trên môi trường số.
Nguồn: Cục tin học hoá - Bộ
Thông tin và Truyền thông